COVID-19 veya diğer ismiyle CORONA virüs kelimelerini 11 Mart’tan itibaren ülkemiz daha sık duymaya ve hayatın her alanında etkilerini görmeye başladık. Tüm dünyada etkisini gösteren bu hastalık ekonomiden sanata, sosyal yaşamdan ruhsal dünyamıza her kadar ciddi değişimlerin tetikleyicisi olmuştur. Bu yazımda sizlerle COVİD-19’un ruhsal dünyamıza etkisi ve neler yapabileceğimizden kısaca bahsetmek istiyorum.

Ruhsal dünyamız kurduğumuz tüm ilişkilerden etkilenmektedir. Arkadaş ilişkileri, sosyal yaşam, aile ilişkileri, duygusal ilişkilerimiz ve iş dünyamızda yaşamış olduğumuz deneyimler ruhsal dünyamızın değişimini tetiklemektedir. COVID-19 ile birlikte psikolojik olarak farklı yükler hissetmeye ve çözüm arayışına girdik. Daha önce belki de hiç olmadığı kadar ailemizle daha çok zaman geçirmeye başladık, çocuklu aileler için yarı zamanlı ebeveynlikten tam zamanlı ebeveynliği geçişi deneyimledi.  Bu dönemde belirsizlik, korku, kaygı, anlamsızlık, öfke, çökkünlük, isteksizlik gibi belirtileri de gözlemlemeye başladık.

COVID-19’un Psikolojik Etkileri

Yukarıdaki belirttiğim belirtilerin artışındaki temel sebep literatüre yeni giren “KORONAFOBİ” oldu diyebiliriz. KORONAFOBİ ile aile ve sosyal ilişkilerimizde bozulma ve olumsuz etkilerin olması kaçınılmaz hale getirmektedir. Kontrol edilemeyen duygular ve stres halinin devam etmesi kaçınma davranışına, yoğun önlem almaya, olumsuz düşüncelerin artmasına ve bu da sosyal bir varlık olan insanın mevcut dünyasında kısıtlamaya sebebiyet verecektir.

COVID-19 ile ilgili haberlerin,videoların, görüntülerin her an izlenmesi stres, kaygı, korku duygularımızı tetikleyerek bu sürecin sanki hiç bitmeyecekmiş gibi düşünülmesine; uyku problemleri, yemek bozuklukları, takıntıların artmasına ve fobik durumların artmasına kadar davranışsal olarak da etkileyecek düzeye gelmektedir. Bireylerin COVID-19 öncesinde hangi duygu, düşünce, davranışları yoğunsa bu COVİD-19 sürecinde bu durumların daha da tetiklendiğini gözlemlemekteyiz. Örneğin, öncesine temizlik ile ilgili hassasiyeti olan bireylerin bu süreçte temizliğe daha fazla yönelmesi; sosyal yaşama çıkmakta zorlanan ve insanlarla ilişki kurmaktan kendini geri çeken bireyler evde daha da fazla zaman kalarak  düşünce ve duygularının “haklılığı” ispata gitmektedirler.

COVID-19’un Psikolojik Etkilerini Azaltmaya Yönelik Neler Yapılabilir?

  1. Öncelikle bu durumun geçici, olağanüstü ve herkes için eşit olduğunu zihnimize hatırlatmalarla getirmek.
  2. Sosyal izolasyon, sosyal mesafe ve diğer yapılacak kurallara uyum sağlanarak “GÜVENDEYİM” duygusunu oluşturabilmek.
  3. Sık sık televizyondan COVİD-19 ile ilgili haber, video ve görüntüleri takip etmemek, kanalların haber saatlerinde güvenilir kaynaklardan haberdar olmak. Farklı kaynak ve her haberin gerçek olarak kabul edilebileceğini düşünürsek korku, kaygı ve belirsizlik tutumlarımızı etkileyecektir.
  4. Bu süreçte belki de en çok etkilenen çocuklar oldu. Çocuklara bu durumun yaş, kişisel ve gelişim dönemlerinin özellikleri göz önüne alınarak salgını ve salgından korunma yolları net olarak ifade edilmelidir. Çocukların sorduğu sorular geçiştirilmemeli, bilmediğiniz bir cevapsa “BİLMİYORUM, ANCAK BUNU ÖĞRENECEĞİM” diye yanıt verilmelidir.
  5. Temizlik, el yıkama, banyo yapma ritüellerinizde olağandışı eylemler varsa kaçınmalı sadece önlemleri daha yoğun alınarak “kontrol altında” düşüncesinin geliştirilmesine açık olunmalıdır.
  6. Uzakta bulunan aile bireylerinin, akrabalarınız, dostlarınız ile sık sık görüntülü görüşmeler yapın. Onlardan haberdar olmak, geçmişte yaşadığınız bir anının görüşülmesi duygu durumunuzu olumlu etkileyecektir.
  7. Ev içi aktiviteler ve egzersizlere ağırlık verilmeli ve bedensel sağlığın ruhsal sağlımıza etkisini unutmamamız gerekmektedir. Her sabah 15 dakika fiziksel egzersiz endorfin salgılamanıza yani mutluluk hormonu salgılanmasına sebep olacak daha duygu durumlarınızın güçlenmesine katkı sağlayacaktır.
  8. Evde bulunan tüm bireylerin katılımıyla aile albümlerinin incelenerek geçmiş anıların tazelenmesi sağlanabilir.
  9. Belirtilerin kontrol alınmasına yönelik önerilerden fayda görmez veya gerçekleştiremezseniz ayrıca yoğun uyku, kaygı, korku problemleri yaşıyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı profesyonelinden yardım almayı ihmal etmeyiniz.

Bursa’da psikolog arayışlarının arttığı dönemde Morita Psikolojik Danışmanlık olarak önleyici ve koruyucu ruh sağlığı hizmetlerimiz ile olarak daha önce olduğu gibi sizlerin yanında olmaya devam edeceğiz.

COVID-19 sürecinin geçici, olağanüstü ve herkes için aynı durum olduğunu tekrar hatırlatmak istiyorum. Bu zamanlarda geçecek ve geçmişteki gibi sosyal yaşamımıza geri döneceğiz. Belki de bu dönemde en çok ihtiyacımız olan şey de kendimize şefkat ve aile bireylerine karşı daha çok tahammül ve empatidir.

Sağlıklı ve güvenli günler çok yakında, görüşmek dileğiyle..

Klinik Psikolog Sabri ÇAKAR